CHROŃMY PTAKI W MIASTACH!

Jerzyk jest ptakiem wędrownym i późno powracającym do Wielkopolski. W Polsce pierwsze jerzyki pojawiają się dopiero na przełomie kwietnia i maja. Nazwa ptaka wywodzi się stąd, że ptak powraca do naszego kraju w okolicach dnia św. Jerzego (23 kwietnia). Jerzyki są ptakami spędzającymi prawie całe życie w powietrzu (oprócz okresów wysiadywania jaj, karmienia młodych oraz silnych opadów atmosferycznych). W locie śpią, jedzą, piją i zbierają materiał na gniazdo. Przelatują dziennie około tysiąca kilometrów.

Zgodnie z art. 21 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2013 r., poz. 856), zwierzęta wolno żyjące stanowią dobro ogólnonarodowe i powinny mieć zapewnione warunki rozwoju i swobodnego bytu.

Każdy przypadek prac, skutkujących ograniczeniem dostępu jerzyków do miejsc ich regularnego występowania i rozrodu, kwalifikuje się jako niszczenie siedliska tego gatunku. Podobnie jako zniszczenie siedlisk gatunku objętego ochroną gatunkową ścisłą traktuje się montowanie kratek w otworach wentylacyjnych budynków, uniemożliwiające ptakom wejście do miejsc lęgowych, z których korzystały w poprzednich latach.

Zgodnie z art. 50 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane, organ nadzoru budowlanego wstrzymuje prace, w sytuacji stwierdzenia prowadzenia prac w sposób mogący spowodować zagrożenie bezpieczeństwa ludzi lub mienia bądź zagrożenie środowiska. Z kolei w art. 30 ust. 6 pkt 2 oraz ust. 7 pkt 2 ww. ustawy zapisano, że to właściwy organ wnosi sprzeciw, jeżeli budowa lub wykonanie robót budowlanych objętych zgłoszeniem narusza inne przepisy (w tym przypadku ustawy o ochronie przyrody), a także właściwy organ może nałożyć w drodze decyzji obowiązek uzyskania pozwolenia na wykonanie określonego obiektu lub robót budowlanych objętych obowiązkiem zgłoszenia, jeżeli ich realizacja może spowodować pogorszenie stanu środowiska.

Czego robić nie wolno

1. W okresie odbywania lęgów nie można ptakom uniemożliwiać dostępu do gniazd. Rozstawione rusztowanie wokół bloku, w którym gnieżdżą się jerzyki stanowi poważne ograniczenie, zwłaszcza gdy sięga poziomu otworów i szczelin poddasza. Jerzyk musi mieć przestrzeń, by bezpiecznie dolatywać do miejsc gniazdowania. Dlatego  zakładane  na  elewacje  budynków w  sezonie   lęgowym  siatki   lub  inne materiały osłonowe  uniemożliwiają jemu  swobodny  dolot do  otworów  i  wylot z otworów gniazdowych.
2. Nie wolno płoszyć ptaków w sąsiedztwie ich miejsc gniazdowania, ponieważ mogą porzucić lęgi.
3. Zamknięcie   dostępu   do   stropodachu   w   sezonie   lęgowym   może   spowodować „uwięzienie" na poddaszu ptaków dorosłych wraz z pisklętami.
4. Zatykanie otworów stropodachów oraz szczelin na budynkach poza sezonem lęgowym jest także niszczeniem siedliska, jeżeli w sezonie lęgowym poprzedzającym te prace na tych budynkach gniazdowały ptaki.
5. Za zniszczenie siedliska uważa się również uniemożliwienie gnieżdżenia się ptakom nawet w ciągu jednego sezonu lęgowego. Oznacza to, że jeśli np. w stropodachu planowanego do remontu budynku gnieżdżą się jerzyki, a inwestor tylko na czas remontu (w jednym sezonie lęgowym) zamknie do niego dostęp, to uważa się, że niszczy siedlisko tych ptaków.
6. Nie ma racjonalnego powodu, żeby zamykać dostęp do stropodachów, jeśli ich otwory mają średnicę do 10 cm, tzn. są niedostępne dla gołębi, a mogą służyć różnym gatunkom  ptaków, które nie  zostawiają odchodów  przy  gnieździe lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie. Zatem otwory stropodachów o średnicy do 10 cm nie powinny być w ogóle zamykane. Powinny służyć jerzykom, wróblom, kawkom i szpakom jako miejsca do gniazdowania.

Co należy robić, by chronić jerzyki

1. Przed rozpoczęciem prac remontowych i termomodernizacyjnych, zarządca budynku powinien zlecić doświadczonemu ornitologowi inwentaryzację przyrodniczą (ekspertyzę) w zakresie występowania chronionych gatunków ptaków. Celem takiego działania jest zamiar uniknięcia płoszenia lub nieumyślnego zniszczenia siedliska jerzyka lub innych gatunków ptaków chronionych w trakcie prowadzonych prac.
2. Ekspertyzę  należy  wykonać w odpowiednim okresie, w którym możliwe jest określenie występowania ptaków na budynku w sezonie lęgowym oraz podanie liczby gniazdujących par dla poszczególnych gatunków.
3. Terminy i sposoby wykonywania prac na budynkach należy dostosować do okresów lęgowych ptaków. W przypadku jakichkolwiek działań, które potencjalnie mogą negatywnie oddziaływać na ptaki, należy dostosować zakres i czas przeprowadzenia prac remontowych lub termomodernizacyjnych, tak by nie powodowały naruszenia zakazów obowiązujących w odniesieniu do chronionych gatunków ptaków, m.in. zakazów niepokojenia i płoszenia, niszczenia jaj, postaci młodocianych, niszczenia siedlisk, ostoi i gniazd.
4. Najkorzystniejsze dla ptaków będzie przeprowadzanie prac termomodernizacyjnych lub remontowych poza ich sezonem lęgowym.
5. W pierwszej kolejności sugeruje się zachowanie miejsc lęgowych jerzyków poprzez pozostawianie otwartych otworów wentylacyjnych, a dopiero gdy nie ma innej alternatywy ich odtwarzanie.
6. W sytuacji, gdy zniszczenie gniazd i siedlisk jerzyka, czyli m.in. zamontowanie kratek w otworach wentylacyjnych, podczas prac termomodernizacyjnych jest konieczne, należy zwrócić się do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu o wydanie stosownego zezwolenia na odstępstwo od zakazów niszczenia gniazd i siedlisk tego gatunku. W tym celu można wykorzystać formularz o wydanie zezwolenia na odstępstwa od zakazów w stosunku do gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną, zamieszczony na stronie internetowej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Poznaniu www.poznan.rdos.gov.pl w zakładce „Wnioski do pobrania".
7. Wskazane  jest,   aby   do   wniosku   o   wydanie   zezwolenia   dołączyć   ekspertyzę ornitologiczną.
8. W przypadku konieczności zniszczenia siedlisk jerzyka i prowadzenia prac termomodernizacyjnych w sezonie lęgowym, należy zabezpieczyć wszystkie otwory i szczeliny budynku przed zajęciem tych miejsc przez ptaki oraz zamontować na pobliskim budynku skrzynki lęgowe dla jerzyka w liczbie odpowiadającej liczbie par ptaków gnieżdżących się w konkretnym zbadanym stropodachu, po uprzednim uzyskaniu zezwolenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Ma to na celu umożliwienie odbycia lęgów w sezonie w miejscach zastępczych, w okresie w którym trwają prace termomodernizacyjne.

Rekompensata utraconych miejsc gniazdowania w postaci skrzynek lęgowych

1. Przygotowanie, a następnie zamontowanie skrzynek lęgowych nie zwalnia z obowiązku uzyskania zezwoleń na odstępstwo od zakazów niszczenia gniazd i siedlisk ptaków.
2. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu zezwalając na odstępstwo od zakazów niszczenia gniazd i siedlisk ptaków w związku z termomodernizacją budynku nakłada na wnioskodawcę obowiązek rekompensaty w postaci zamontowania w określonych miejscach i terminach skrzynek lęgowych lub rurek ceramicznych montowanych w otworach w stropodachach.
3. Rurki ceramiczne lub doniczki ceramiczne z obciętym dnem można montować w otworach wentylacyjnych, aby umożliwić dostęp jerzykom do stropodachu.
4. Skrzynki dla jerzyka należy montować w górnej części budynku, szeregowo po kilka sztuk z uwagi na fakt, że jerzyki mogą gniazdować po kilka par w bezpośrednim sąsiedztwie.
5. Skrzynki zaleca się montować od strony mniej nasłonecznionej – północnej i wschodniej.
6. Dla zwiększenia wytrzymałości skrzynek drewnianych konieczne jest zabezpieczenie ich impregnatami drewnochronnymi.
7. Skrzynki można montować w warstwie ociepleniowej elewacji budynku lub bezpośrednio na tynk z zastosowaniem zabezpieczeń uniemożliwiających ich odpadnięcie od ściany. Skrzynki umieszczane na ścianach zewnętrznych budynku powinny być kontrolowane co dwa lata w celu sprawdzenia ich stanu technicznego lub ewentualnej wymiany skrzynek uszkodzonych.
8. Skrzynki dla określonego gatunku ptaka gniazdującego w elewacji budynku powinny mieć odpowiednie wymiary. Projekty skrzynek lęgowych dla jerzyków, a także przykłady ich zamocowania na obiektach poddanych termomodernizacji oraz wiele informacji dotyczących jerzyka dostępne są między innymi na stronach internetowych: Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków (www.otop.org.pl). Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody „Salamandra" (www.salamandra.org.pl), czy Małopolskiego Towarzystwa Ornitologicznego (www.mto-kr.pl),